Rơ le là gì?
Rơ le (relay) là một chuyển mạch hoạt động bằng điện. Dòng điện chạy qua cuộn dây của rơ-le tạo ra một từ trường hút lõi sắt non làm thay đổi công tắc chuyển mạch. Dòng điện qua cuộn dây có thể được bật hoặc tắt, vì thế rơ-le có hai vị trí chuyển mạch qua lại.
Rơ le được sử dụng phổ biến ở các bo mạch điều khiển tự động, chuyên dụng để đóng cắt những cái dòng điện lớn mà những hệ thống mạch điều khiển không thể trực tiếp can thiệp thì người ta sẽ sử dụng rơ le để đóng cắt dòng điện cao. rơ le có rất nhiều hình dáng và kích thước và chân cắm khác nhau.
rơ le có 2 trạng thái ON và OFF. Rơ le ở trạng thái ON hay OFF phụ thuộc vào có dòng điện chạy qua rơ le hay không.
Trên rơ le có 3 kí hiệu là: NO, NC và COM.
- COM (common): là chân chung là nơi kết nối đường cấp nguồn chờ, nó luôn được kết nối với 1 trong 2 chân còn lại. Còn việc nó kết nối chung với chân nào thì phụ thuộc vào trạng thái hoạt động của rơ le.
NC và NO là hai chân chuyển đổi:
- NC (Normally Closed): Nghĩa là bình thường nó đóng. Nghĩa là khi rơ le ở trạng thái OFF, chân COM sẽ nối với chân này.
- NO (Normally Open): Khi rơ le ở trạng thái ON (có dòng chạy qua cuộn dây) thì chân COM sẽ được nối với chân này. Kết nối COM và NC khi bạn muốn có dòng điện cần điều khiển khi rơ le ở trạng thái OFF. Và khi rơ le ON thì dòng này bị ngắt. Ngược lại thì nối COM và NO.
Cấu tạo chính của một Rơ le điện cơ:
- Rơ le gồm nam châm điện (1), cần dẫn động (2) và các ngõ vào ra (3)
- Khi có dòng điện chạy ở cuộn dây nam châm điện (1), cơ năng làm đổi mạch lối ra từ ngõ "thường đóng" (normally closed, ngõ vẽ bên trên trong sơ đồ) sang ngõ "thường mở" (normally open).
- Các thanh đổi mạch có thể có lắp lẫy lò xo để quá trình đóng cắt diễn ra dứt khoát.
Nguyên lý hoạt động của rơ le:
Mô phỏng cấu tạo và quá trình hoạt động của rơ-le
Cấu tạo gồm 2 phần:
- Một cuộn hút (nam châm điện)
- Phần mạch tiếp điểm (mạch lực) dạng lẫy có thể là một lá đồng đàn hồi... để đóng hoặc mở các tiếp điểm điện
* khi cấp nguồn điện áp định mức chạy qua cuộn hút này sẽ trở thành nam châm điện tạo ra một từ trường có lực hút lẫy tiếp điểm, tiếp điểm sẽ đóng cho dòng điện chạy qua và tải bóng đèn hoạt động.
- Ứng dụng nhỏ lắp đặt rơ le trong đảo trạng thái 2 đèn sáng. Hình ảnh chuyển động Mô phỏng quá trình cấp điện và dòng điện đến các thiết bị, khi nút được nhấn. Hai nguồn điều khiển mạch và lực hoàn toàn độc lập.
Chức năng của rơ le
- Chuyển mạch nhiều dòng điện hoặc điện áp sang các tải khác nhau sử dụng một tín hiệu điều khiển.
- Cách ly các mạch điều khiển khỏi mạch tải hoặc mạch được cấp điện AC khỏi mạch được cấp điện DC.
- Giám sát các hệ thống an toàn công nghiệp và ngắt điện cho máy móc nếu đảm bảo độ an toàn.
- Sử dụng một vài rơ-le để cung cấp các chức năng logic đơn giản như ‘AND,’ ‘NOT,’ hoặc ‘OR’ cho điều khiển tuần tự hoặc khóa liên động an toàn.
Phân loại Rơ le:
Có nhiều loại rơ le với nguyên lý và chức năng làm việc rất khác nhau. Do vậy có nhiều cách để phân loại rơ le. Phân loại theo nguyên lý làm việc gồm các nhóm:
- Rơ le điện cơ (rơle điện từ, rơle từ điện, rơle điện từ phân cực, rơle cảm ứng...)
- Rơ le nhiệt
- Rơ le từ
- Rơ le điện từ - bán dẫn, vi mạch
- Rơ le số
Phân theo nguyên lý tác động của cơ cấu chấp hành:
- Rơ le có tiếp điểm: loại này tác động lên mạch bằng cách đóng mở các tiếp điểm
- Rơ le không tiếp điểm (rơle tĩnh): loại này tác động bằng cách thay đổi đột ngột các tham số của cơ cấu chấp hành mắc trong mạch điều khiển như: điện cảm, điện dung, điện trở...
Phân loại theo đặc tính tham số vào:
- Rơ le dòng điện
- Rơ le điện áp
- Rơ le công suất
- Rơ le tổng trở...
Phân loại theo cách mắc cơ cấu:
- Rơle sơ cấp: loại này được mắc trực tiếp vào mạch điện cần bảo vệ
- Rơle thứ cấp: loại này mắc vào mạch thông qua biến áp do lường hay biến dòng điện
Hình ảnh thực tế của rơ le:
Ứng dụng của rơ-le:
Rơ le được dùng để chia tín hiệu đến nhiều bộ phận khác trong hệ thống sơ đồ mạch điện điều khiển.
Không những vậy, rơ le còn được làm phần tử đầu ra và cách ly được điện áp giữa các phần chấp hành như: điện xoay chiều, điện áp lớn với phần điều khiển để truyền tín hiệu cho bộ phận phía sau.
Được dùng rộng rãi trong các ngành công nghiệp và sinh hoạt bởi tính năng tự động hóa. Giám sát các hệ thống an toàn công nghiệp. Hoặc được ứng dụng để ngắt điện cho máy móc đảm bảo độ an toàn.
VD: Trong bộ nạp ắc quy xe máy, ô tô thì khi máy phát điện đủ khoẻ thì rơ le trung gian sẽ đóng mạch nạp cho ác quy...
Như vậy ta có thể thấy được chức năng của rơ le là làm chuyển tiếp mạch điện giúp làm đóng ngắt điện. Rơ le hiện được sử dụng rất nhiều trong ngành điện tử như: tủ lạnh, tủ điện, tủ điều khiển hay các loại máy móc công nghiệp. Hy vọng bài viết trên có thể giúp bạn đọc hiểu hơn về chức năng của rơ le.
Các tin khác
- Tủ điện điều khiển phân loại, chức năng
- Tìm hiểu về tủ điện Phân phối DB – loại tủ bán chạy và phổ biến nhất hiện nay
- Hướng dẫn lắp đặt và sử dụng tủ điện hạ thế
